André Jansen
Kwetsbare kinderen in armoede gebieden begeleiden van afhankelijkheid naar waardige zelfzorg: zo doe je dat – de holistische schijf van vijf. Dit gebeurt in Childvision Academy.
Lees hierover, zie foto’s en een filmpje op https://www.ajansen.nu/childvision/
In dit artikel neemt iemand uit de community ons mee in een theologische doordenking. Vanuit de praktijk en de theologie ontstaan nieuwe perspectieven op missie. Dit keer is Dr. André Jansen, predikant van de Rehobothkerk in Woerden, aan het woord. Hij is als predikant betrokken geweest bij verschillende kerken in Zuid-Afrika en Nederland en is gepromoveerd op Integral Mission. Zijn levensmotto is om holistisch te leven door te investeren in de relaties met God, mensen en de schepping. In 2016 ging André Jansen mee op de Tearfund-voorgangersreis naar Oeganda.
Lees het hele artikel hier…
https://www.tearfund.nl/verhalen/theologie-van-dr-andre-jansen
maart 2021
Een principiële bezinning als onderdeel van een studie in opdracht van een CGK synode commissie over “de kerk in de Nederlandse zendingssituatie”. Dit is een meer uitgewerkte versie van de voorgaande blog.
In het heilshandelen van God, de missio Dei, mag de gemeente de etalage zijn van wat God ‘in de aanbieding’ heeft. Gezonden zijn zit in het DNA van de gemeente. God integreert onze roeping en bediening in zijn heilshandelen. Hij doet dit door zijn Woord met onze woorden en zijn Daden met onze daden te verweven. Het vormt een geheel – met hoofd, hart, mond en handen. We noemen het ook wel een holistische benadering[1]. Dit woord doet denken aan het Engelse woord ‘whole’, geheel.
Dit inspireert de gemeente zich toe te wijden om Gods instrument te zijn voor zijn wereldwijde plan, in de kracht van de heilige Geest.
Lastig
Zo eenvoudig is deze holistische eenheid van Woord en daad nog niet. Het individualisme beperkt ons om samen te werken. In onze Nederlandse cultuur (en kerken) denken we vrij institutioneel, systematisch en volgens procedures, waardoor de organische verbondenheid en relaties er onder kunnen lijden.
In de loop van onze kerkelijke geschiedenis legde het praktisch “goed doen” het vaak af tegen het geestelijke. Natuur en genade staan dan los van elkaar in het geloofsleven. De verkondiging en het dienen van de medemens in nood, ongeloof of armoede zijn voor ambtsdragers soms twee aparte werelden. Echter, in het licht van de missio Dei, de zending van God waarin Hij omziet naar Zijn wereld, wordt de eenheid van diaconaat, zending en evangelisatie duidelijk. Zonder die koepel van de missio Dei dreigt voor diaconaat het gevaar van horizontalisme (mensgericht, therapiegericht), en voor evangelieverkondiging het gevaar van verticalisme (vergeestelijking).
Hoe zijn we Gods instrumenten als het gaat om zorgen als de milieuproblematiek, ziekten en epidemieën, de groeiende kloof tussen rijk en arm, de stroom vluchtelingen wereldwijd?
Alle dingen
Een holistische benadering gaat uit van het besef van het geheel en de onderlinge verbondenheid van de delen. Efeziërs 1:22, 23: “Hij heeft alle dingen aan Zijn voeten onderworpen en heeft Hem als hoofd over alle dingengegeven aan de gemeente, die Zijn lichaam is en de vervulling van Hem Die alles in allen vervult”. Het kernprincipe is: Jezus Christus is HEER over het hele leven en de hele schepping. Alles en allen zijn met elkaar verbonden in God. Hierbij gaat het om het oversteken van de grens tussen geloof en geen geloof…. naar Jezus Christus toe als Heer van het hele leven en van de hele schepping (Ps 24:1). Wat een ‘gewicht’ ‘rust op de schouders van de kerk’!!
Roeping
Wat is dan deze holistisch missionaire roeping van de kerk (zie paragraaf 1 over de Missio Dei)? Het is alles waartoe de kerk geroepen is om te zeggen, te doen en te zijn in de wereld, als getuige van wat God heeft gedaan in Christus met het oog op de komst van zijn rijk (Stefan Paas). Gods doel is om de hele schepping, gebroken door zonde en kwaad, te verlossen in de nieuwe schepping, bevolkt door de verlosten uit elke cultuur, door het kruis en de opstanding van Christus (Chris Wright). God is actief in de wereld bezig om de hele schepping te verlossen. Het is de taak van de kerk om aan die missie deel te nemen (Tim Keller). Het doel van de kerk is om de waarden van Gods koninkrijk te verpersoonlijken, te belichamen met hoofd, mond, hart en handen. Waarden als gerechtigheid, diaconaat, vrede, liefde, barmhartigheid…
Haar roeping is om mannen en vrouwen zo toe te rusten en te mobiliseren voor Gods missie op alle gebieden van het menselijk leven: thuis, in het bedrijfsleven, in het ziekenhuis, op de universiteit, op kantoor, in de werkplaats . . . Overal wil en kan de majesteit van Jezus Christus baanbreken.
Holistisch spinnenweb
In de missionaire roeping van de kerk verbinden en verweven woord en daad zich met elkaar. Ze zijn onderscheiden maar niet gescheiden. Ze vullen elkaar aan, zodat onze daden Gods woord zichtbaar maken en bevestigen. Ze laten iets zien van het nieuwe leven (Jak. 2).
De diaconale daden van barmhartigheid en gerechtigheid geven handen en voeten aan de woordbediening. De een gaat logisch over in de ander. Evangelisatie, zending en diaconaat zijn onderscheiden maar niet gescheiden van elkaar. Ze mogen in onze kerken niet hun eigen eilandjes staan.
Denk aan een spinnenweb. Trek je aan een draadje dan beweegt het hele web mee zonder te scheuren. God heeft alle draadjes ingenieus aan elkaar verbonden. Zo vormt het een sterk geheel. Diaconaat, evangelisatie en zending zouden zo samen een krachtige holistische eenheid moeten vormen. Onderscheiden maar onderling verbonden in Christus. Bijvoorbeeld: vragen over God kunnen leiden tot vragen over armoede, schuldkwesties of behoefte aan meer onderwijs. Of andersom. Ze zijn verbonden met elkaar. Ze bieden kansen, zoals voor een Alpha-cursus, voedselbank, Bijbels onderwijs geven, omzien naar de natuur (bloemen planten die bijen aantrekken, bomen planten, rommel langs de weg opruimen) en zingen tot Gods eer. Catechese zou jongeren holistisch moeten toerusten voor het hele leven als christen in dienst van God.
Mogelijkheden
We zijn burgers van het koninkrijk van God. Hij roept ons om licht, zout en zuurdesem te zijn. In de wereld. We zijn niet van de wereld. Dat is anders dan je van de wereld af te zonderen. Proclamatie van het evangelie omvat alles wat we doen, bewogen door de Geest van Jezus. Woord en daad moeten de realiteit van het Koninkrijk van God onder de koninkrijken van deze wereld aantonen. Het christelijke leven in al zijn dimensies, zowel op individueel als op gemeenschapsniveau, is de belangrijkste getuige van de universele heerschappij van Jezus Christus en de transformerende kracht van de Heilige Geest. Missie is veel meer dan woorden; het gaat om de kwaliteit van leven.
Toerusting.
De lokale kerk rust haar leden toe om de waarden van het koninkrijk te belichamen (Ef 4, 2 Tim 3,16-17) en brengt het met elkaar in praktijk.
Samenwerken
We kunnen elkaar aanvullen om aan de volheid van Gods missie gestalte te geven in onze cultuur. Om daar de waarden van het Koninkrijk van God te leven. En om te getuigen van de liefde en de gerechtigheid in Jezus Christus, door de kracht van de Geest, is daar deel van. God wil immers het menselijk leven in al zijn dimensies, zowel op individueel niveau als op gemeenschapsniveau, veranderen. Diaconaat richt zich bijvoorbeeld op gerechtigheid. Evangelisatie op onderwijs en zending op de verkondiging. En dat alles in dezelfde buurt of een verre land. De missio Dei stuurt. Het is de motor. De gemeente is hierin zijn instrument.
De kerk van Christus is een organisch geheel. We belijden namelijk de heilige, algemene en apostolische kerk. Kerken in de buurt en wereldwijd kunnen met elkaar samenwerken. We doen dit wederkerig, nederig, passend bij Christus, niet op elkaar neerziend, omdat “ze anders zijn of denken”. De heelheid van het Woord zoekt de heelheid van de kerk en van het leven dat gebroken en verdeeld is. Zending, diaconaat en evangelisatie zijn Gods instrumenten daartoe om (gemeenschappelijk) naar buiten te treden.
Zie je het voor je?
In een woonwijk brengt de diaconie voedsel en schuldhulp aan een gezin in nood. De evangelist deelt het blijde nieuws van Christus met hen. Een pastorale werker troost hen wanneer hun nabestaande overlijdt. In de kerkdienst bidt de gemeente voor het gezin. Ze worden meegevraagd om de Alpha-cursus te volgen.
Zo zijn er meerdere relaties te trekken tussen zending, diaconaat en evangelisatie. Op een soortgelijke manier kunnen holistische diaconaal missionaire projectreizen met groepen jongeren worden georganiseerd.
Samenweken als één geheel: woord met inbegrip van daad. Het geeft een voorproefje van Gods nieuwe leven. Het daagt uit en inspireert om groter, dieper, breder, verder, creatiever en meer Bijbels principieel te werk te gaan.
Met passie
Woord en daad richten zich op het culturele, etnische, sociale, economische, technologische, digitale en politieke leefgebieden om het leven in al zijn dimensies te transformeren en om het overvloedige leven (shalom) te ervaren dat Christus geeft.
God geeft ons ontzettend veel middelen en mogelijkheden om te participeren in zijn wereldwijde plan. Hij geeft ons zijn Geest om aan deze geweldige taak met passie invulling te geven. Laat je inspireren en ga samen aan de slag.
2021.05.12
[1] Naast holistische missie wordt in de missiologie ook gesproken van integrale missie.
Christenen leven uit geloof door genade (Ef 2,8-9).
Het is wel dubbel. We zouden maar liefst 24 uur per dag zo gelovend willen leven (Ps 1:2). Tegelijk hebben we veel ‘ja maar…’ zoals over wat het tegenwerkt en over de ‘hoe’ dit te doen? Gevolglijk komen we in een jungle terecht waar we geestelijk proberen te overleven óf zelfs activistisch van worden: er moet zoveel. Óf we raken verzand in onderwerpen die er niet echt toe doen, maar wel ons energie opslurpen en ons uiteindelijk min of meer moedeloos en gedesillusioneerd achterlaten met een zuchtend smeekgebed: ‘kom toch alstublieft snel terug, Here Jezus’.
Hoe komt dit nou toch?
Volgens de Fuller Bible Instituut (VS) raken de meeste kerken (en dus Christenen), net als bedrijven, binnen 5-7 weken na hun opening het zicht kwijt op hun visie – hun doel: Waarom zijn we hier? Waarom doen we wat we doen? Het is te merken aan het feit dat zij zich gaan bezighouden met kleinigheden en randzaken, én verzeild raken in procedures en eindeloze discussies. Ik zie ze steeds terugkomen onder christenen (en dus in kerken) in Nederland. Dit komt, mijns inziens, door een aantal factoren (valkuilen) waar we moeite mee hebben. Wanneer wij ze herkennen kunnen we Gods geweldige weg uit die ‘jungle’ beter gaan verstaan en volgen.
Moeite en probleem
Ik beschrijf ze (té) kort en chargerend, maar wel om het contrast aan te tonen met een holistische benadering.
Moeten: Ook Christenen in Nederland hebben een allergie tegen ‘moeten’. “Wij moeten niets”. Het idee dat iets ons opgelegd wordt zint ons allerminst.
Processen en systemen: in de wedloop om iedereen ter wereld in te enten tegen Covid-19 werd vaak gevraagd waarom Nederland zo achteroploopt bij andere landen. Meerdere malen was het antwoord van deskundigen: omdat wij in Nederland systemen, regels en proceduren boven het relationele stellen. Omdat ik bijna 40 jaar in een land gewoond heb waar juist de mens en het relationele eerste staat valt het mij juist op. De proceduren en regels blijven niet buiten de kerkdeuren.
Hokjes en vakjes: iemand zei eens dat je gaat begrijpen hoe wij Nederlanders denken wanneer je boven Nederland vliegt en ziet hoe we het landschap ingedeeld hebben. Het is begrijpelijk, maar dit heeft invloed op ons denken én ons geloof. Verbanden en verbindingen leggen liggen niet voor de hand.
Tweedeling/dualisme: Een simpel voorbeeld is de bouwvakker die tegen zijn ook gelovige collega zei: “op zondag geloven we, maar hier werken we“. Het zijn onafhankelijk naast elkaar staande beginselen of het strikt onderscheiden houden van geloof en het dagelijks leven van elkaar – van het Woord en daden. Dualistisch geloven verbindt bijvoorbeeld de preken niet met de praktijk zoals macht, geld, seks, huwelijk, armoede, Corona… Er zijn gemeenten die zeggen aan Woord en daad te doen waarbij de prediking (Woord) in geen enkel verband staat tot de missionaire roeping.
De afgelopen jaren heeft integral mission gelukkig een steeds belangrijker plaats in ons kerkelijk leven in Nederland gekregen. Daar ben ik erg dankbaar voor. Toch krijg ik jeuk wanneer mensen erover spreken alsof het een soort project is, of ‘wij doen integral mission’, of dat het ‘hulp aan de armen, zwakkeren’ is. Dit is ook een dualistische. Wie zo spreekt mist nog het hart van integral mission als een basishouding, een leefwijze, een manier van gelovend leven.
Deze factoren dragen bij tot de moeite om te zien hoe je 24 uur per dag met je geloof bezig kunt zijn. De Bijbel is van begin tot eind integraal en wijst ons de weg naar holistisch geloven en naar de onderlinge verbondenheid.
Gods missie is integraal (holistisch)
Hoe wij over God denken is allesbepalend voor holistisch gelovend leven. Hij is de Alpha en de Omega, bepaalt de onderlinge samenhang in de schepping, de geschiedenis en leidt het naar de nieuwe hemel en de nieuwe aarde. Alles daartussen, dus ook elk van ons, is daar onderdeel van en onderling verweven in het groot geheel van God. Dat is zijn missie.
Zelf IS Hij, Yahweh, de levende. Hij spreekt en Hij is actief. Drie kenmerken. Identiteit, woorden en daden. Die drie vormen één geheel. Bijvoorbeeld: Hij IS liefde, Hij verkondigt liefde en Hij geeft liefde. Hij IS vrede, Hij verkondigt vrede en geeft vrede. Hart/identiteit, woorden en daden vormen bij Hem een geheel. Identiteit, inhoud en praktijk staan bij God nooit in conflict tot elkaar, maar vormen één holistisch geheel. De een loopt over in de ander. Ze zijn verweven met elkaar.
Vanuit Hem ontslaan wij, en zijn wij wat we zijn door zijn genade (1 Kor 15:10). Daarom roept Jezus ons op: “Heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw verstand (ook daden)” (Mt 22:37). Weer de drie kenmerken. Samen ZIJN gelovigen zijn kerk, verkondigen zijn Woord en geven het handen en voeten door het uit te leven en door te geven zodat mensen gelovend kunnen leven.
Steeds identiteit, woorden en daden. Verweven, verbonden en geïntegreerd. De een loopt over in de ander, zoals de draden van een spinnenweb. Ze vinden hun samenhang en doel in God. Wij zijn van Hém, gekocht door zijn Zóón. Het is Zíjn kerk. Híj bepaalt. De kerk is geen doel in zichzelf, maar instrument, gereedschap, van God in zijn integrale missie. Daarom doen wij niet aan integrale missie, maar is dit ons leefwijze, een benadering. Hoe we denken over ons identiteit, ons levensdoel en levensinvulling. Alles vindt hun samenhang en betekenis in Gods missie.
De gevolgen zijn bijzonder waardevol voor ons gelovend leven. Het inspireert, enthousiasmeert, zet aan tot het nemen van verantwoordelijkheid en geeft duidelijkheid. En veel meer. Het helpt ons onze prioriteiten te bepalen. Praktisch vragen we bij elk idee en plan onszelf af: hoe en waar past dit in bij Gods missie? In een actieve gemeente stelden wij ons deze ‘waarom vraag’ bij alle activiteiten. Al snel stopten we met een aantal activiteiten – al waren ze leuk, omdat we het niet direct konden plaatsen in de missio Dei (Gods missie).
Het helpt zo te gaan denken bij het bepalen van agenda’s – privé en kerkelijk. Het kan ook rust geven. In de agenda’s, maar ook rust in onze harten en denken. Wanneer wij ons vertrekpunt in alles wat we zeggen, denken en doen in God proberen te vinden kunnen we bijvoorbeeld makkelijker loslaten. Niet alles is onze verantwoordelijkheid. Wij hoeven niet het werk van Christus over te nemen.
Anderzijds activeert het ons ook. Het kan zijn dat God ons uitdaagt en prikkelt tot het spreken van zijn Woord in spannende en confronterende situaties. Denk aan gerechtigheid waar er onrecht heerst in de maatschappij en in het milieu. Of dat we onze systemen, processen, regels en organisaties moeten veranderen om het ondergeschikt te stellen aan Gods missie. De regel is: praktijk volgt het principe. Dit vraagt verandering en kan pijn doen.
God geeft en bepaalt ons identiteit. Dit is verweven met onze roeping en cultuuropdracht (Gn 1:26-28): de aarde bewerken, bewonen en bewaren. Wij zijn Gods ambassadeurs in zijn holistische missie met de wereld. Wie we zijn, wat we zeggen en doen vloeien over in elkaar en maken deel uit van het holistisch geheel van Gods kosmos. De een bevestigt de ander. Het gaat er dus niet om dat we alleen maar op missie zijn, ‘moeten’, maar ook om gewoon om wie we zijn.
Onze praktische daden, zoals je rol binnen het gezin of meehelpen aan het kindervluchtelingen probleem, dienen onze geestelijke woorden (en de preken) te bevestigen. Zo ontmoet de ontvanger God door je daden in zijn Woord.
Wanneer wij vanuit een holistisch perspectief gelovend leven, wordt het leven, de kansen en onze roeping verrijkend en verrassend, omdat de onderlinge verbindingen en verwevenheid gaan opvallen. Wij hebben in Nederland wel een enorme inhaalslag op het gebied van holistisch denken te maken, omdat wij vaak dualistisch en lineair denken.
De Bijbel is holistisch. Wanneer we de Bijbel met bovenstaande principes in gedachten lezen gaan er veel nieuwe perspectieven open. In mijn boek (Heart, hands & voices: God’s mission – integrating Word & deed. 2012. Amsterdam, Buijten & Schipperheijn motief) heb ik aangetoond hoe dit werkt wanneer we de Bijbel holistisch lezen. Ik wil je hier iets van laten proeven.
Bijbel holistisch lezen en uitleggen
Een van de moeiten die mensen vaak hebben met Bijbellezen komt, omdat ze onder ’kennis van de Bijbel’ vooral feiten- en verstandskennis verstaan. Dit is belangrijk, maar kennis is meer. In de Bijbel is ’kennis’ een relatie. Hosea klaagt het volk aan wegens een gebrek aan kennis – het volk heeft geen relatie meer met God (Hos 4:6). Kennis is ook feitenkennis. Paulus wijst op de noodzaak van Bijbels onderricht (2 Tim 3:16,17), máár met als doel onze taak en dat we voor elk doel goed toegerust zijn. Ook Jacobus pleit voor praktische toepassing van het Woord als bevestiging van wat we geloven. Het pleit dus voor een holistisch lezen: hart, woorden (verstaan en spreken) en daden, want gelovend leven is één geheel.
Met al bovenstaande in gedachten ontdekken we holistische verbindingen in de Bijbel die ons geloofsleven raken (in mijn boek laat ik dit uitgebreid zijn). We zien steeds het geïntegreerde drieluik van identiteit, woorden en actie.
Een voorbeeld. Lees je in de Bijbel over vrede ontdek je: God is vrede, Hij verkondigt vrede en geeft vrede. De mens is in vrede gemaakt om vrede te verkondigen en in vrede te leven. De zonde bracht onvrede: in onze hoofden, harten, woorden en daden. Dus kwam Christus als de Vredevorst, verkondigde vrede en bracht vrede door zijn leven aan het kruis te offeren en op te staan uit de dood. De vrucht van de Geest vrede, Hij verkondigt vrede en brengt vrede. De kerk verkondigt vrede en bevestigt dit door praktische daden van bijvoorbeeld gerechtigheid. Zo begeleidt de kerk mensen naar Gods eeuwige vrederijk waar één harmonieus geheel is.
Lees andere begrippen en verhalen in de Bijbel op dezelfde manier. Je zult steeds nieuwe verbindingen ontdekken en laaiend enthousiast ontdekken hoe ze elkaar aanvullen en compleet maken.
Een voorbeeld met vrede en gerechtigheid. Wanneer we ons inzetten op praktische gerechtigheid in de buurt of een onderdrukt land beginnen we bij God om ons focus en hart in te stellen. Hij IS gerechtigheid en vrede, verkondigt en doet het. En dat wij zijn geroepen om… en Christus en de Geest en de kerk… en de eeuwigheid. Door gerechtigheid na te streven brengt God holistische vrede: geestelijk en praktisch.
Dan krijgt onze bediening van gerechtigheid aan vluchtelingkinderen eeuwigheidswaarde wanneer wij hen geestelijk én praktisch verbinden met Gods missie. Gods woorden aan hen kunnen niet ontbreken. Het maakt ons ervan bewust God bevrijdende Woord ook aan hen te vertellen. Maar praktische hulp kan ook niet ontbreken, omdat dit is wat God wil, én het laat zien dat Gods Woord waar is. Het vraagt om een holistische benadering waarin de praktijk de inhoud bevestigt. Dan helpt gerechtigheid hen vrede met God, zichzelf, Christus, de kerk en in de eeuwige toekomst te ontvangen en te ervaren. Zo wordt vrede meer dan de afwezigheid van ellende en oorlog, maar bloeien ze op in de ware betekenis van vrede.
Nu kun je het ook verbinden met bedieningen als: gemeenschap, rechtvaardigheid, dienstbaarheid…
Je kunt dit toepassen op seksualiteit, opvoeding, je oude dag, politieke betrokkenheid, zorg om het milieu, de agenda van de kerk… Steeds begin en eindig je dan bij God: geestelijk en praktisch. Een samenhang ontstaat met eindeloze doorverbindingen.
Je wordt een holist die de onderlinge verwevenheid zoekt en ziet. Dan ontmoet je God in de natuur, in de seks met je partner, in je geldbesteding, in de preek, in het bijleggen van meningsverschillen. En andersom: ze krijgen hun waarde en plaats in God.
Woord inclusief daad, lichaam inclusief geest zijn niet twee parallelle treinrails, maar een eenheid. Onderscheiden, maar niet gescheiden. Zoals de eenheid van de Vader, de Zoon en de heilige Geest. Of als je wilt, de eenheid tussen man en vrouw in het huwelijk.
Gevolgen voor de praktijk
Dit holistisch (of integral) gelovend leven. Een leefwijze, een overtuiging. Geen project.
Het gaat bij God om één groot geheel, één verhaal. Zijn verhaal met zijn schepping en herschepping, met iedereen. Hierdoor ging ik zelfs anders tegen de kerk aankijken. Het is verrijkend, energiek en troost- en hoopvol. Het helpt ons ook te beseffen dat God al bezig is waar wij nog gaan komen als zijn instrumenten. Hij zal er zijn wanneer wij vertrekken. Het geeft rust en bepaalt onze gezindheid en opstelling.
Leef het Bijbels verhaal holistisch! Zo, dat mensen deel willen en kunnen worden van Gods verhaal.
Zo bekeken is Gods missie meer dan zending, missionair, missie naar onbekeerde mensen en slachtoffers van onrecht. Het is groter en verrassend omvattender. Voor mij is dit gelovend leven. Ik ben deel van Gods groter geheel met eindeloze verbindingen in identiteit, mijn woorden en mijn daden.
Dr André Jansen, Woerden
Februari 2021
ZESTIEN JAAR GELEDEN KWAM ANDRÉ JANSEN VANUIT ZUID-AFRIKA NAAR NEDERLAND OM ALS PREDIKANT TE WERKEN IN DE GEMEENTE VAN AALSMEER. DE CHARME VAN DE ZUID-AFRIKAANSE TAAL IS NOG GOED TE HOREN EN HET IS OOK DE TAAL WAARIN HIJ IN 2015 PROMOVEERDE OP HET ONDERWERP ‘INTEGRAL MISSION’. ANDRÉ KREEG IN 2011 HET VERZOEK OM DIT ONDERZOEK TE DOEN TOEN HIJ NET PREDIKANT WAS IN WOERDEN. “EEN ONDERWERP DAT MIJ OP HET HART WAS GESCHREVEN” ZO INTRODUCEERT HIJ ZIJN PASSIE VOOR GODS MISSIE VOOR DE KERK.
DOOR: JOANNE BOS
‘Integral mission’ of een ‘holistische kijk op zending’, zijn termen die ik tegenkwam bij de voorbereiding van dit gesprek. Is hier niet een meer alledaagse term voor?
Het is ons niet gelukt om een meer beschrijvende uitdrukking te vinden in de Nederlandse taal, omdat het fenomeen in Nederland nog in de kinderschoenen staat. Integral mission gaat over de manier waarop de zending of de missie van God benaderd wordt. Deze bestaat niet uit los te koppelen onderdelen, maar het Woord en de daden hangen onlosmakelijk samen. Zo zou er ook mee om moeten worden gegaan; holistisch: het geheel in acht nemen. In het Grieks heeft het woordje ‘en’ meerdere betekenissen. In het Nederlands is het vooral een optelsom, maar het kan ook gelezen worden in de zin dat het ene leidt tot het andere zoals dopen en belijden. Woord en daad vloeien volgens de Bijbel ook in elkaar over en zijn niet van elkaar te scheiden. Integral mission is dus een manier van denken en leven vanuit het geheel van de Bijbel.
Wat houdt deze visie op zending dan precies in?
Laat ik eerst zeggen dat integral mission niet alleen om zending gaat. Er zou geen verschil moeten zijn tussen een ‘gewone’ gemeente en de zending, wat dit betreft. In mijn onderzoek heb ik het wel toegepast op zending, maar feitelijk is het bruikbaar voor ieder individu en elke gemeente. Om in mijn proefschrift het begrip integral mission uit te werken, bestaat het onderzoek uit een theoretisch en een praktisch gedeelte. Eerst ben ik opzoek gegaan naar de grote lijn in de Bijbel. Van Genesis tot Openbaring, van schepping tot herschepping gaat het over God. De Bijbel laat dus zien waar God mee bezig is. In mijn onderzoek noem ik dat de Missio Dei, de missie van God. Door met deze bril op de Bijbel te lezen, kwam ik bij vijftien sleutelbegrippen uit waaronder: gerechtigheid, armoede, vrede en bediening. Er zijn in de Bijbel veel meer dan vijftien sleutelbegrippen aan te wijzen, maar voor mijn onderzoek heb ik een selectie gemaakt. Al deze woorden zeggen iets over God, de schepping, Jezus Christus, Heilige Geest en Gods doel met de kerk. God heeft de schepping gemaakt, Hij is door Jezus en de Heilige Geest bezig met de herschepping en geeft de kerk hierin een taak. De sleutel om te ontdekken wat die missie voor de zending betekent, is het in deze volgorde stellen van de waarom, wie, wat en hoe vragen.
Hoe heb je deze theorie getoetst aan de praktijk?
Omdat ik zowel ervaringen heb in Nederland als in Zuid-Afrika evalueerde ik hoe in het verleden zending is bedreven door de CGK in KwaNdebele. Niet om kritiek te leveren, maar om te luisteren naar wat er is gebeurd. De geconstateerde problemen in mijn onderzoek zijn symptomatisch, je komt ze ook in andere (zendings)gebieden tegen. Zo ontdekte ik dat er vaak direct naar de beantwoording van het ‘hoe geven we structuur en invulling?’ is gegaan, het startpunt was een probleem waarvoor een oplossing bedacht moest worden. Vervolgens ontstonden er initiatieven die niet altijd goed functioneerden. Bijvoorbeeld kerken die werden gebouwd waar vervolgens geen gebruik van werd gemaakt, omdat gemeentes hier niet om gevraagd hadden. Het begrip ‘armoede’ is vaak Westers geïnterpreteerd, waardoor het enkel financiële tekorten betekent. In de Bijbel betekent armoede echter een gebrek aan gezonde relaties. Op die manier ziet armoede er voor iedereen praktisch anders uit. Het kan ook eenzaamheid betekenen en een persoon met weinig geld hoeft zich helemaal niet arm te voelen. Ik stel voor om te starten vanuit de Bijbel, daaruit ontspringt de bediening. Wat is de missie van God?
Wat is er nodig om de praktijk te veranderen?
Er is een paradigmaswitch nodig, een verandering in denkprocessen. Ik stel geen methode voor en bied geen systeem aan, maar een andere manier van denken die de Bijbel zelf ons aanreikt. Als we zouden starten met de waarom-vraag vanuit Gods missie, bijvoorbeeld: waarom zijn wij een gemeente? En we vervolgens via de wie-vraag kijken naar onze context, zoals de stad of de buurt om ons heen. Om dan te bepalen wat speelt en wat nodig is om aan die missie te kunnen beantwoorden, dan kijken we pas als laatste naar hoe we dat kunnen bereiken. Op die manier vormt het plan van God met ons leven en met de kerk, het uitgangspunt. Alles wat je doet is dan onderdeel van Gods bedoeling met jou. Ieder individu en iedere (zendings)gemeente heeft een levensdoel en op een lastig punt gaat het er niet zozeer om hoe je eruit komt, maar dat je groeit in lijn met Gods missie. Deze holistische benadering is dus niet alleen van toepassing op het zendingswerk, maar voor iedere christen relevant. In het diaconaat is het ook goed toepasbaar. Stel iemand komt met een vraag of een probleem, dan is het zinvol om verder te kijken dan wat je in eerste instantie ziet. Is er niet meer of iets anders nodig dan dat wat gevraagd wordt?
Het klinkt eigenlijk heel logisch. Heb je echt iets nieuws ontdekt of wordt dit principe elders al toegepast?
De ontdekking was vooral dat kerken wereldwijd geneigd zijn vanuit een bestaand probleem de Bijbel erbij te halen voor een oplossing. Wat ik aanreik is in die zin nieuw dat het helpt de Bijbel holistisch te lezen en zo de doelen, bediening en onderwerpen aangereikt te krijgen. Door hier regelmatig op te reflecteren blijf je bij de kern. Het is opvallend dat een groot deel van dit model door bedrijven wordt toegepast. Vaak heeft een bedrijf of organisatie een missie geformuleerd waar regelmatig op wordt gereflecteerd. Op kerkelijke gebied denk ik dat de gemeentes op andere continenten groeien, omdat zij de Bijbel meer holistisch lezen en toepassen dan wij in het Westen. Het past aanvankelijk niet zo in onze cultuur. Wij zijn gewend om te vertrekken vanuit een bepaalde orde, vanuit dat wat we gewend zijn. Daardoor zijn veel taken van elkaar gescheiden die feitelijk onlosmakelijk verbonden zijn. In gesprekken over zending gaat het vaak over de juiste balans tussen evangelieverkondiging en praktische handreikingen doen, er is dus een scheiding ontstaan tussen Woord en daad. Maar in God zelf ontdek je dat Woord en daad helemaal niet gescheiden zijn. Hij is vrede en Hij geeft vrede, Hij roept ons op vol vrede te zijn en vrede te stichten.
| Dr. André Jansen (1964): Getrouwd met Hannelie, vader van vier kinderen en twee schoonzoons.Predikant van de samenwerkingsgemeente CGKV in Woerden. Promoveerde in oktober 2015 in Potchefstroom (Zuid-Afrika) op: ’n Holistisch perspectief op de Missio Dei: een evaluatie van het zendingswerk van de CGK in KwaNdebele, Zuid-Afrika. |
(Verscheen in Ons Kerkblad van 14 mei 2020, classisblad van de CGK-classis Utrecht)
Bij een Nederlands energiebedrijf is er een bijbelstudiekring – schitterend – waaraan iemand uit onze gemeente meedoet. Enkele weken geleden kwam er een boeiende discussie over de eindtijd opgang toen iemand een Engelse mail doorstuurde waarin een verband gelegd wordt tussen het zoeken naar een vaccinatie voor Covid-19 en Openbaring 13:16 – het merkteken.
De eerste paar mails geven een mooi overzicht over Openbaring en onze verwachting van de wederkomst.
Dan volgt een reactie die ik – met toestemming – graag deel, vanwege de getuigenis.
God kent ons hart maar al te goed, Hij weet dat we inzakken als het moment bekend is. Zie Matt 24:45 en 46.
Degenen die dus menen dat ze hun christelijke leven wel even op een laag pitje kunnen zetten, of er een loopje mee kunnen nemen, die komen bedrogen uit. Maar degenen die bezig zijn om God te dienen worden NIET verrast door Zijn komst, omdat ze niets te vrezen hebben. Ik zie dat ook terug bij de scheiding van de bokken en de schapen (Matt. 25:31ev). Degenen die de hemel binnen mogen zijn helemaal verbaasd. Ze zijn zich er niet van bewust iets goeds te hebben gedaan.
Dus ja, je moet je manna bijeen vergaren, maar ook daar (Exodus 16) zie je dat het op twee manieren kan: je vertrouwt op God, en aanvaardt dankbaar wat Hij je schenkt, of je graait wat je binnen kan krijgen, want wie weet houdt het morgen op. Ik ben meer degene die in vertrouwen leeft dat er morgen weer manna voor me klaarligt. Natuurlijk moet ik dan wel de deur uit om het te verzamelen. Maar ervaar ik dat dan als zwoegen om mijn brood bijeen te krijgen, of als geschenk van God? Ik moet zeggen: sinds ik zo uit vertrouwen heb leren leven heb ik het idee dat de hoeveelheid manna alleen maar toeneemt.
Nu moet ik er wel even een persoonlijk noot tegenaan gooien: ik ben opgevoed en opgegroeid in een omgeving waarin het nooit goed genoeg was. Het kon altijd meer, altijd beter, en je kreeg nooit eens te horen dat je goed bezig was. Toen ik tot geloof kwam heb ik dat meegenomen mijn geloof in: het was nooit goed genoeg. Eerst probeerde ik nog steeds beter te leven, maar er komt een punt dat je tot de erkenning komt: beter dan dit wordt het niet. Dan kunnen er twee dingen gebeuren: of je ziet jezelf steeds verder wegzakken in het moeras van eigen gerechtigheid (want feitelijk ben je je eigen heil aan het verdienen), of God komt je genadig te hulp. Voor mij was het een verademing om te ontdekken wat “het is volbracht” betekent. Natuurlijk wist ik dat al, maar er was altijd een “maar”. Je bent gered, MAAR je moet je ook aan de wet houden. Je MOET ook onberispelijk leven. Je MOET … vul maar in. Juist de tekst van Matt 25:31ev (de scheiding van de bokken en de schapen) is voor mij een sleuteltekst geworden om heel Matteüs te begrijpen, en te snappen wat het betekent om niet alleen gered te zijn, maar ook geaccepteerd.
Dus ik wil niet zeggen dat het verkeerd is om je in de Bijbel in te graven, en allerlei schatten naar boven te brengen (ga je gang: graag zelfs!), maar het is geen voorwaarde tot behoud. Sterker nog: sinds ik me geaccepteerd weet, zie ik de Bijbel vol staan met Gods genade en barmhartigheid. Dat is mijn schat, zal ik maar even zeggen: de parel die ik in de akker heb gevonden. Ik besef me dat dit eenzijdig is, maar ik vind die parel nu eenmaal erg mooi.
Bovenstaande leidt er wel toe dat ik me niet zo druk meer kan maken over de wederkomst, het tijdstip waarop, de volgorde waarin, en of ik straks “het teken van het beest” krijg ingepland. Ik kan me ook niet druk maken over de Islam, en de bedreiging die het mogelijk vormt voor het Christendom. Voor mij zit daar vooral angst achter. Ik vertrouw erop dat ik in Gods hand ben. Dat drijft de angst uit. Er is geen reden om bang te zijn voor Gods oordeel. Dat bedoel ik met te zeggen dat Jezus de boekrol in Zijn hand heeft: Hij heeft de controle erover, Hij bepaalt. Niet de duivel. Niet het beest. Het staat allemaal al vast. Ze krijgen de ruimte door God toegemeten.
Daar zit een gevaar in, en laat ik dat ook benoemen: welke drijfveer heb je dan nog om je in te spannen voor God? Hij kan leiden tot apathie, en smakeloos christendom. “Laid back religion”. Bubbelbadchristendom. Het christendom kan soms wel wat peper gebruiken. Maar ik zou eerder willen strijden voor echtheid. Ik zie veel schade ontstaan onder christenen door valse hoop, en een verdraaid beeld. Denk aan **** die altijd een vrolijke vorm van christendom heeft beleefd, en bij de eerste echte tegenslag volledig de weg kwijt is. Waar is God? Ik ben toch Zijn kind, hoe kan me dit dan overkomen? Misschien heeft dat ook wel iets te maken met de “achterdeur” van de kerk, waar we het ook wel eens over hebben gehad. Ik signaleer het: ik heb nog geen oplossing, en ben heel erg zoekende naar een weg.
AJ
Zouden mijn vrouw en ik, wanneer we Zuid-Afrika weer bezoeken, bij hen koffie willen komen drinken? Ze willen iets met ons delen. Dit verzoek dat ons drie jaar geleden via de mail bereikte, maakte ons nieuwsgierig. Ruim 18 jaar lang hebben we dit echtpaar niet meer gesproken. We kenden hen van de eerste gemeente waar ik dominee was in Pretoria. Zij was gelovig hij niet. Hij was internationaal bekend door zijn werk. Geld was voor hen geen probleem. Het was te zien aan hun adembenemende huis van 18 jaar geleden.
Sparen met enveloppen
Toen we een halfjaar later in Zuid-Afrika waren reden we naar het adres dat ze ons opgaven. Een eenvoudig huis begroette ons. Verbazing nummer een. Dit is niets voor hen, dachten we. Binnengekomen trof verbazing twee ons: het was een gezellige chaos. Anders dan vroeger. Het huis rook vanbinnen naar en plakte van de honing. Ze verkochten honing. Na de gebruikelijke begroetingen en “hoe is met …”kwam de reden voor hun verzoek om hen te bezoeken. Ze wilden ons namelijk bedanken voor het voorbeeld dat we hen vroeger stelde.
“Wat bedoelen jullie”, vroegen wij.
Ze vertelden een verdrietig verhaal van hun roemrijke successen en faillissement die leidde tot armoede en depressie. Hulp van de overheid en voedselbanken zijn er niet voor witte mensen.
In hun financiële worsteling om hun kop boven het water te houden herinnerden zij zich hoe mijn vrouw en ik ons vroeger financieel redde door ons salaris letterlijk in enveloppen te verdelen. Een voor de suiker, een voor de thee… Als het geld voor de suiker halverwege de maand op was moesten we het de rest van de maand daarzonder doen. Voor een gemeentebarbecue spaarden maandenlang in een envelop.
Wij dachten dat niemand van ons enveloppensysteem wist. Wij hielden het voor onszelf, omdat het best een rijke omgeving was.
Dit echtpaar wist er blijkbaar wel vanaf en adopteerde ons envelopsysteem. Het hielp. Ze leerden rond te komen en een nieuw bestaan opbouwen.
Hier wilden ze ons voor bedanken: het voorbeeld dat wij gaven met de enveloppen, van gelovig en in eenvoud sparen en hoe dankbaar wij ermee omgingen.
Verbaasd hoorden wij dit hen aan: hoe wisten ze van de enveloppen? Hebben wij er dan over gesproken? Waaraan merkten ze dat we er gelovig mee omgingen? Wij hadden geen idee. Voor ons gevoel deden we maar wat.
God ging verder met hen. De man kwam in deze periode met zijn depressie bij een psycholoog die tegen hem zei: “u heeft geen psychologisch probleem, u heeft een geloofsprobleem. Ik zal u naar een dominee doorverwijzen”. Zogezegd, zo gedaan. De dominee begeleidde hem, zodat de man zijn leven aan God overgaf. Hij werd een toegewijde en inspirerende gelovige en zendeling ontwikkelingshulpwerker.
De Heere opende een bijzondere weg voor hen. God heeft sindsdien veel mensen door hem bereikt. Hij traint nu 1500 van de armste gezinnen in Zuid-Afrika om groenten, kippen, fruitbomen en honing op een eenvoudige manier te verbouwen. Ze eten er zelf van en verkopen de rest voor een inkomen. Ieder gezin krijgt een Bijbel, een catechismus en leert de Bijbel te lezen en bestuderen. Ze krijgen trainingen om te leren op een Bijbelse en zakelijke manier een inkomen te genereren en te sparen. Hij leert de mensen met Woord en daad om christen te zijn. In gezin en werk moeten ze leven en werken als beelddragers van God.
Deze man is inmiddels gepromoveerd in de missiologie.
Mijn vrouw en ik waren stil van dit verhaal, verbaasd en dankbaar.
Bijbelse uitgangspunten
Dit lang verhaal heeft veel uitgangspunten over Gods missionaire weg met ons. God Drie-enig zet zijn kinderen in om zijn levenwekkend Woord te verspreiden (Mt 5,13-16; Mt 28:18-20; Hd 1,8; 2 Pt 2,9-10).
Ik kan het moeilijk anders zien als dat God vele jaren eerder al, toen wij als jong predikantsgezin ons financieel probeerde te redden, bezig was dit echtpaar voor te bereiden en in te zetten. Nu laat deze man veel mensen en organisaties delen in het Evangelie. Daarvoor gebruikte God zelfs envelopjes. 18 jaar later ontdekte we Gods missie met ons en hen in een gezellig, rommelig en naar bijenwas en honing ruikend huis.
Er valt ons niets te prijzen. Ik zou niet weten waarvoor. Het kan onmogelijk borstklopperij zijn. We hadden namelijk geen idee. Het was de Heere die ons inzette. We deden wat we konden en onderhielden een relatie met een gezin waarvan de man zijn voeten nooit in een kerk zette.
Dit is niet ons of hun verhaal. Als u tegen mij zou zeggen: wat bijzonder dat jullie …, zal ik in alle liefde zeggen dat u het niet begrepen heeft. Het zou juist zijn te zeggen: wat bijzonder dat God … jullie … hen …
Hij en Hij alleen
Missionair zijn, begint en eindigt bij God. Reeds direct nadat Adam zichzelf en het hele menselijke geslacht door zijn zonde in het verderf en de ondergang had gestort, heeft God hem opgezocht en hem getroost met de belofte hem zijn Zoon te geven, die geboren zou worden uit een vrouw, om de kop van de slang te vermorzelen (Gn 3,15). In de roeping van Abram en in de geschiedenis van Israël bleef Hij trouw aan zijn belofte aan de mens en baande Hij zich de weg tot de vervulling daarvan. Daarom sloot hij een verbond met Abraham en beloofde: “In u zullen alle geslachten van de aardbodem gezegend worden” (Gn 12,1-3). Het accent, de eerste stap en de activiteiten liggen bij Hem. Gisteren, vandaag en morgen (Op 1,5). Zijn plan om alle volken te zegenen is deel van het verbond dat Hij met Abram sluit (Gn 17,1-7, Gal 3,8). God was en is bezig zijn eeuwig volk te verzamelen, omdat Hij wil dat alle mensen gered worden (1 Tm 2,3-4). Hij brengt dode harten en gedachten tot leven (2 Kr 3,18). Hij bekeert een christenvervolger en maakt hem een apostel voor de volken (Hd 9,3vv; Hd 13:2-5). Hij vermurwt in zijn genade de harten van de uitverkorenen, hoe hard die ook zijn, en buigt Hij ze om te geloven (DLR 1,6; 3&4,16).
Ik kan het niet genoeg benadrukken hoe sterk je de “Hij” moet benadrukken. Het geeft rust: Hij heeft het in beheer.
Het is Gods missie
De missie van God Drie-enig met de wereld is verankerd in zijn liefde en genade voor de mens (Jn 3:16; Js 63:7–9; Ef 1:3-6). Het werk van Jezus werd hierdoor bepaald. “En dit is de wil van de Vader, Die Mij gezonden heeft, dat Ik van alles wat Hij Mij gegeven heeft, niets verloren laat gaan, maar het doe opstaan op de laatste dag” (Jn 6,39).
Daarom initieert Hij de missionaire opdracht in de Bijbel: wees een zegen (Gn 17, Ex 20, Dt 6,5vv, Mt 5,3-15). Liefde voor God leidt tot liefde voor de naaste (Mk 12,28-34).
We spreken over Gods weg. Noem het ook Gods missie (Mt 28,19-20), Gods bezig zijn, Gods plan (Js 5,19; Jr 30,24, Am 3,7), “zijn plan dat hij verwezenlijkt in Christus Jezus, onze Heer”, (Ef 3,11) — de missio Dei.
Hij komt naar ons. Hij sluit een verbond (Gn 14-17). Hij bekeert (Jr 31,18). Hij werkt missionair door een gezin dat dagelijks in een gekreukeld envelop kijkt of er nog wat geld over is voor brood. Hij werkt al in de omstandigheden van een man die op de golf van zijn internationale bekendheid surft, maar Hem nog niet kent.
Gods missie is universeel en heeft tot doel Gods regering onder de naties te vestigen (Js 2,2-3; Zach 8,22-23).
De Geest werkt wedergeboorte, geloof en bekering in begenadigde zondaarsharten (Jn 16,8-12) en geeft zo levenwekkende energie en kracht (Grieks: dynamo, zoals op je fiets) om zijn licht in ons te geven en door ons uit te stralen (Rm 5,5). Wij zijn Gods lichtdragers en zijn gelijkenis (Latijn: ‘imago’ (Gn 1, 26-28)). Deze scheppingsopdracht, de cultuuropdracht, maakt ons missie duidelijk: bewerken, bewonen en bewaren van de aarde tot zijn eer (Kol 3:17).
Zo geeft God mensen zicht op Hem en zijn nieuwe wereld in Christus die door de Geest ons dagelijks gidst op weg naar de eindbestemming van de visio Dei – God zien (Op 22,4). God redt ons dus niet voor onszelf, maar voor zijn eigen eer en heerlijkheid.
Het is meer dan een verstandelijk besef of theologisch weetje.
Het voedt verwachting, nederigheid, afhankelijkheid, bekering, gebed, leefstijl, eredienst …
Een diep doordrongen besef dat God vooropgaat, de leiding neemt en mensen bekeert. Dit bepaalt onze ingesteldheid, focus, benadering tot onze levensroeping.
Deze uitgangspunten vormen de grondslag van ons verstaan van ons missionaire identiteit en roeping. God is bezig, om voor zijn eer, op grond van het lijden, sterven en opstanding van Jezus Christus door de heilige Geest, die de kerk toerust als zijn instrumenten, mensen uit alle volken, talen en naties bijeen te brengen om Hem voor eeuwig in een nieuwe schepping te dienen en aanbidden.
Holistisch
Wanneer ik brood haal, haal ik graag vissersvolkoren. Brood vol met koren. Niet alleen aan de buitenkant. Je krijgt het niet los in een zakje mee. Het is een geheel, holistisch.
Onze missionaire roeping lijkt hierop. Hier zitten twee belangrijke elementen in.
Is en zijn
In de eerste plaats het woordje ‘is’, zoals in ‘zijn’: ons identiteit en het betekent leven, adem.
God maakt zich aan de Farao bekend als: “Ik ben die Ik ben”. Dit is zijn identiteit. Hij wekte de mens eerst tot leven (zijn) en geeft hem daarna een opdracht (missie) voor het leven (Gn 1,26-28). God wil in het leven van de mens aanwezig zijn door zijn Woord en Geest. Wij zijn IN Christus. Wie gedoopt is, ZIJN in de Vader en de Zoon en de Heilige Geest (Rm 6:3vv). Paulus zegt: ik ben wie ik ben door zijn genade (1 Kor. 15,10).
Wie we zijn komt eerst. Daarin is God aanwezig en aan het werken.
Eenvoudig gesteld betekent dit dat wij in onze identiteit missionair zijn. Zoals je bent in Christus in je 24-uurs leven, in je sport, gezin zijn, werken, spelen, vakantie houden, kleding kopen, geldbesteding, gebeds- en gemeenteleven. Dan ben je missionair. Je leven is ervan doorweven. Een jongen raakt verliefd op een meisje en zegt tegen haar: je BENT leuk, ik vind je leuk. Hij zegt niet: je DOET leuk.
Dit vind ik een geweldig en bevrijdend perspectief op missionair zijn. Gewoon al om wie je bent en wat je uitstraalt als individu (Zach 8:23). Gevormd door Gods Woord en Geest.
Al deze missionaire individuen zijn samen als kerk missionair.
Het bewaart ons tegen missionair activisme of -passivisme. Alsof het alleen van activiteiten afhangt. Het bewaart ook tegen niets doen.
Het appèl zit in de vraag: wie ben je? Wie leeft er in je? Christus of …?
Op de camping kijken mensen hoe nieuwe aankomelingen hun tent of vouwwagen met elkaar opzetten: ruziënd of in harmonie en vrede? Is het in harmonie? Dan ben je al missionair. De voorbeelden buitelen over elkaar heen. Het zou zomaar kunnen dat jij en je camping buurman later naast elkaar staan de vaat te doen. Er komt een gesprek over ditjes en datjes opgang. Ineens merkt hij op: ik zie liefde, respect en waardering in jullie gezin voor elkaar. Wat hebben jullie toch? Denk hierbij aan 1 Petrus 3:15 “Wees altijd bereid tot verantwoording aan ieder die u rekenschap vraagt van de hoop die in u is, met zachtmoedigheid en ontzag”. Als je dan kunt zeggen: “Christus leeft in ons … En jij …?”
In al je weg en werk ben je Gods gezalfde geliefde door wie Hij bekendmaakt wie Hij is en wat Hij doet en zal doen. Dan besef je dat God zelfs gekreukelde enveloppen inzet.
De vraag is: waar zijn je hart, hoofd, woorden en daden hier vol van?
Verweven
Het tweede element is dat missionair zijn Woord inclusief daad is (Kol 3,17; Jk 2,22-26; 1 Pt 3,15). Verweven met … Niet als twee treinrails parallel naast elkaar Woord naast daad, geloven en leven, kerk en zending, maar een eenheid, zoals man en vrouw een eenheid vormen in hun huwelijk. Het prachtige Gezang: “Dank, dank nu God, met hart en mond en handen” maakt Romeinen 10:8vv duidelijk. Ze bevestigen elkaar. Dit voedt onze missionaire bewustzijn en activiteiten.
Het is een geheel, want God is Heer over hemel en aard. (Ps 24). Vanaf de kleren die ik aan heb, mijn eigendommen, mijn gedachten, mijn huwelijk, ons lichamelijke intimiteit, de vakantie ….
Zo worden we actief om met Woord inclusief daad het Evangelie te brengen.
Wanneer Christus zo in ons leeft is onze missionaire roeping glashelder en verankerd in God zelf. Hij begenadigt ons om een open kanaal voor zijn Geest te zijn waardoor Hij het Leven deelt.
Wat hebben we een geweldige Heere en een geweldige boodschap om te leven en te delen!
Dr A Jansen, Woerden
(Verschenen in De Wekker, 31 juli 2020)
De sterk veranderende en individualistische maatschappij heeft invloed op jongeren. Hoe kunnen de kerk en de EH elkaar versterken om hen toe te rusten zodat zij als christenjongere weerbaar en zichtbaar zijn in onze samenleving. We vroegen het André Jansen, sinds 2010 voorganger van de Rehobothkerk in Woerden. Een gemeente van zo’n 450 personen die hij zelf glimlachend omschrijft als “een samenraapsel van mensen uit oud gereformeerde gemeente tot evangelisch, maar in de basis vooral Christelijke Gereformeerd en Gereformeerd Vrijgemaakt.” Het is een gemeente met veel jonge gezinnen en er is een grote groep tieners en adolescenten.
In een tijd van kerkverlating en vergrijzing is dat aspect wel bijzonder. Kunt u dat verklaren?
“Verklaren niet. Ik kan wel vertellen wat mensen teruggeven wanneer ze zich bij de gemeente aan willen sluiten. Dat is in de eerste plaats vanwege de gastvrijheid. We proberen als gemeente onze bezoekers een warm welkom te geven. Daarnaast heeft het te maken met de liturgie. Er is een bepaalde balans tussen ernst en ontspanning en dat spreekt aan. Er worden bij ons zowel psalmen, gezangen als opwekkingsliederen gezongen, de muzikale begeleiding is divers en bovendien houd ik bijvoorbeeld van wat humor in de dienst. En ten slotte is onze prediking Bijbels gefundeerd en wordt er een vertaalslag naar de actualiteit gemaakt zodat de mensen daar ook in het dagelijks leven wat mee kunnen.”
Uw gemeente bestaat voor een groot deel uit jongeren. Is dat merkbaar?
“Ja, vooral doordat deze generatie, de millennials en post-millennials, zich niet meer door instituties iets laten voorschrijven en bepaalde regels en kaders loslaten. Ze willen geen dogma’s maar richten zich meer op de kern en zoeken antwoord op de vraag `hoe doe ik er toe?’. Dat is natuurlijk prachtig, maar de keerzijde is dat er een bepaalde houvast wordt gemist. Waar de oudere generaties soms meer hangen aan traditie en bestaande structuren, komt dat bij hen juist meer op de achtergrond te staan. Dit veroorzaakt een bepaalde spanning in onzekerheid bij de jongeren en dus verlangen naar bevestiging en doorleefdheid van het geloof. Daarnaast zie ik dat `leuk’ een relevant criterium is geworden. Is een preek of een lied niet leuk, dan is het niet goed.”
Hoe gaat u daar mee om?
“Onlangs las ik in het ND de uitspraak dat bekering en geloven niet altijd vreugde hoeven te betekenen. De essentie van geloven is dat het een blijvende zoektocht naar een relatie met God, elkaar en onszelf is.
Ik ben opgegroeid in Pretoria, Zuid-Afrika, en toen ik naar Nederland kwam, was ik op de een of andere manier ook een vreemdeling. De bestaande omgeving met vertrouwde kaders had ik achtergelaten en ik moest hier opnieuw mijn plek vinden. Dat was spannend en niet altijd even leuk. In die zoektocht herken ik de generatie jongeren die ik vandaag tegenkom en daardoor kan ik beter met hen optrekken. Soms ook uitdagen.
Onlangs heb ik met een groep jongeren uit mijn gemeente in de leeftijd van 18 tot en met 25 jaar voor de tweede keer een diaconale reis gemaakt. Samen zijn we iets gaan doen voor anderen die het minder goed hebben. Vooraf heb ik hen de vraag gesteld: `wat ga je daar halen?’. Dat was voor hen een verrassende vraag die hen dwong om uit de vanzelfsprekendheid van `ik geloof wat mijn ouders geloven’ te stappen en te beseffen dat arme mensen hen veel te bieden en leren hebben. Ze leren zo bewust te ontvangen terwijl ze geven. Wederkerigheid is belangrijk.
Kijk, ouders hebben een belangrijke rol bij de geloofsopvoeding, zij kunnen dat initiëren. Maar in de adolescentiefase staan zij vaak `te dichtbij’ terwijl de jongeren juist iets meer afstand zoeken. Overigens ken ik gelukkig ook verhalen van situaties waar in gezinnen heel prachtige gesprekken over persoonlijke zaken blijven plaatsvinden. Maar het is vaak de confrontatie met de wereld, zowel gelovig als niet gelovig, die hen verder helpt in hun zoektocht.”
Welke rol speelt de kerk in die zoektocht?
“Laat ik vanuit onze ervaring spreken. Als kerk hebben wij erg ingezet op jeugdwerk. Al vanaf de peuterleeftijd hebben de kinderen een eigen programma en worden ze betrokken in de diensten. Met de oudere jeugd doen we daarnaast bijvoorbeeld diaconale projecten en krijgen ze ook structureel catechisatie door de week. Daarmee proberen wij bij te dragen aan de geloofsopvoeding.
Maar in het confronteren met de wereld is er een bepaalde moeite, ook bij mijzelf. De wereld praat heel hard over bepaalde onderwerpen, maar de kerk praat niet mee. Er zijn issues waar je niet makkelijk over preekt; het is onuitgesproken not-done om het daarover te hebben. In het persoonlijk contact is dat makkelijker.
Als ik in gesprek ga met jongeren over bijvoorbeeld seksualiteit, dan blijkt de argumentatie bij hen vaak op bepaalde aannames of een gevoel gefundeerd te zijn in plaats van de Bijbel. De Bijbelkennis is verslechterd en ook daarmee zijn voor hen bepaalde kaders en richtlijnen weggevallen. In dat spanningsveld begeeft de kerk zich en daar ligt dus een duidelijke opdracht voor ons.
Maar heel eerlijk: daarbij heb ik soms ook het idee dat ik als dominee niet voldoende in de wereld leef. Ik hoor veel, lees veel en zie veel van wat er in de wereld gebeurt, maar mijn werkomgeving is en mijn contacten zijn vooral de mensen van mijn gemeente. De gemeenteleden worden ‘s maandags weer geconfronteerd met het feit dat zij de enige christen zijn op hun werkplek. Voor mij als dominee is het een goede uitdaging hen hierin vanuit het Woord te vormen en te voeden om daar Gods getuigen en beelddragers te zijn.”
Welke rol speelt de EH?
“De aloude, veilige triangel van een christelijke school, kerk en gezin bestaat niet meer. Jongeren groeien op in een wereld die steeds harder een ander geluid dan de Bijbel laat horen. Het is steeds lastiger om onze roeping gestalte te geven; om het geloof in praktijk te brengen.
Woord en daad worden vaak als losse zaken gezien, maar het één bevestigt het ander. Er is balans en eenheid tussen die twee. En ik denk dat daarvoor toerusting nodig is. Identiteit gaat aan je opdracht, aan je roeping vooraf en dat is exact waar de EH mee bezig is: identiteitsvorming die essentieel is en jongeren weerbaar maakt om als christen in deze wereld te staan. Dit helpt hun zekerheid te vormen die ze nodig hebben.
Ik merk het aan jongeren wanneer zij de EH hebben gedaan. Ze staan steviger in hun schoenen, zijn evenwichtiger, durven een standpunt in te nemen en de gesprekken gaan vaak wat dieper. Als ik in mijn omgeving kijk, dan zijn zij juist vaak de smaakmakers en daarmee voegen ze iets toe.
De intensieve, persoonlijke verdieping die de EH biedt, dat krijgt de kerk niet voor elkaar. De tijd en middelen hebben wij simpelweg niet tot onze beschikking en daarmee is de school zeer waardevol.”
Welke rol kan de kerk voor de EH betekenen?
“De kerk zou bijvoorbeeld op een frequente basis iemand van de EH kunnen uitnodigen om een avond van de gezamenlijke catechese- of jeugdgroepen aan te bieden. Laat de jongeren -en ouders- daar maar eens proeven wat de EH te bieden heeft. Niet alleen een overzicht aan onderwerpen, maar schets een plaatje van hoe de EH een jongere wil helpen. En geef ruimte aan getuigenissen van jongeren die de EH hebben gedaan. Geef ruimte aan de missie van de EH, laat de gemeente de ‘droom’ zien.”
(Nieuwsbrief Evangelische Hogeschool, Amersfoort, april 2019)