Integral Mission – het geheel als uitgangspunt

ZESTIEN JAAR GELEDEN KWAM ANDRÉ JANSEN VANUIT ZUID-AFRIKA NAAR NEDERLAND OM ALS PREDIKANT TE WERKEN IN DE GEMEENTE VAN AALSMEER. DE CHARME VAN DE ZUID-AFRIKAANSE TAAL IS NOG GOED TE HOREN EN HET IS OOK DE TAAL WAARIN HIJ IN 2015 PROMOVEERDE OP HET ONDERWERP ‘INTEGRAL MISSION’. ANDRÉ KREEG IN 2011 HET VERZOEK OM DIT ONDERZOEK TE DOEN TOEN HIJ NET PREDIKANT WAS IN WOERDEN. “EEN ONDERWERP DAT MIJ OP HET HART WAS GESCHREVEN” ZO INTRODUCEERT HIJ ZIJN PASSIE VOOR GODS MISSIE VOOR DE KERK. 

DOOR: JOANNE BOS

‘Integral mission’ of een ‘holistische kijk op zending’, zijn termen die ik tegenkwam bij de voorbereiding van dit gesprek. Is hier niet een meer alledaagse term voor?

Het is ons niet gelukt om een meer beschrijvende uitdrukking te vinden in de Nederlandse taal, omdat het fenomeen in Nederland nog in de kinderschoenen staat. Integral mission gaat over de manier waarop de zending of de missie van God benaderd wordt. Deze bestaat niet uit los te koppelen onderdelen, maar het Woord en de daden hangen onlosmakelijk samen. Zo zou er ook mee om moeten worden gegaan; holistisch: het geheel in acht nemen. In het Grieks heeft het woordje ‘en’ meerdere betekenissen. In het Nederlands is het vooral een optelsom, maar het kan ook gelezen worden in de zin dat het ene leidt tot het andere zoals dopen en belijden. Woord en daad vloeien volgens de Bijbel ook in elkaar over en zijn niet van elkaar te scheiden. Integral mission is dus een manier van denken en leven vanuit het geheel van de Bijbel.

Wat houdt deze visie op zending dan precies in?

Laat ik eerst zeggen dat integral mission niet alleen om zending gaat. Er zou geen verschil moeten zijn tussen een ‘gewone’ gemeente en de zending, wat dit betreft. In mijn onderzoek heb ik het wel toegepast op zending, maar feitelijk is het bruikbaar voor ieder individu en elke gemeente. Om in mijn proefschrift het begrip integral mission uit te werken, bestaat het onderzoek uit een theoretisch en een praktisch gedeelte. Eerst ben ik opzoek gegaan naar de grote lijn in de Bijbel. Van Genesis tot Openbaring, van schepping tot herschepping gaat het over God. De Bijbel laat dus zien waar God mee bezig is. In mijn onderzoek noem ik dat de Missio Dei, de missie van God. Door met deze bril op de Bijbel te lezen, kwam ik bij vijftien sleutelbegrippen uit waaronder: gerechtigheid, armoede, vrede en bediening. Er zijn in de Bijbel veel meer dan vijftien sleutelbegrippen aan te wijzen, maar voor mijn onderzoek heb ik een selectie gemaakt. Al deze woorden zeggen iets over God, de schepping, Jezus Christus, Heilige Geest en Gods doel met de kerk. God heeft de schepping gemaakt, Hij is door Jezus en de Heilige Geest bezig met de herschepping en geeft de kerk hierin een taak. De sleutel om te ontdekken wat die missie voor de zending betekent, is het in deze volgorde stellen van de waarom, wie, wat en hoe vragen.

Hoe heb je deze theorie getoetst aan de praktijk?

Omdat ik zowel ervaringen heb in Nederland als in Zuid-Afrika evalueerde ik hoe in het verleden zending is bedreven door de CGK in KwaNdebele. Niet om kritiek te leveren, maar om te luisteren naar wat er is gebeurd. De geconstateerde problemen in mijn onderzoek zijn symptomatisch, je komt ze ook in andere (zendings)gebieden tegen. Zo ontdekte ik dat er vaak direct naar de beantwoording van het ‘hoe geven we structuur en invulling?’ is gegaan, het startpunt was een probleem waarvoor een oplossing bedacht moest worden. Vervolgens ontstonden er initiatieven die niet altijd goed functioneerden. Bijvoorbeeld kerken die werden gebouwd waar vervolgens geen gebruik van werd gemaakt, omdat gemeentes hier niet om gevraagd hadden. Het begrip ‘armoede’ is vaak Westers geïnterpreteerd, waardoor het enkel financiële tekorten betekent. In de Bijbel betekent armoede echter een gebrek aan gezonde relaties. Op die manier ziet armoede er voor iedereen praktisch anders uit. Het kan ook eenzaamheid betekenen en een persoon met weinig geld hoeft zich helemaal niet arm te voelen. Ik stel voor om te starten vanuit de Bijbel, daaruit ontspringt de bediening. Wat is de missie van God?  

Wat is er nodig om de praktijk te veranderen?

Er is een paradigmaswitch nodig, een verandering in denkprocessen. Ik stel geen methode voor en bied geen systeem aan, maar een andere manier van denken die de Bijbel zelf ons aanreikt. Als we zouden starten met de waarom-vraag vanuit Gods missie, bijvoorbeeld: waarom zijn wij een gemeente? En we vervolgens via de wie-vraag kijken naar onze context, zoals de stad of de buurt om ons heen. Om dan te bepalen wat speelt en wat nodig is om aan die missie te kunnen beantwoorden, dan kijken we pas als laatste naar hoe we dat kunnen bereiken. Op die manier vormt het plan van God met ons leven en met de kerk, het uitgangspunt. Alles wat je doet is dan onderdeel van Gods bedoeling met jou. Ieder individu en iedere (zendings)gemeente heeft een levensdoel en op een lastig punt gaat het er niet zozeer om hoe je eruit komt, maar dat je groeit in lijn met Gods missie. Deze holistische benadering is dus niet alleen van toepassing op het zendingswerk, maar voor iedere christen relevant. In het diaconaat is het ook goed toepasbaar. Stel iemand komt met een vraag of een probleem, dan is het zinvol om verder te kijken dan wat je in eerste instantie ziet. Is er niet meer of iets anders nodig dan dat wat gevraagd wordt?     

Het klinkt eigenlijk heel logisch. Heb je echt iets nieuws ontdekt of wordt dit principe elders al toegepast?

De ontdekking was vooral dat kerken wereldwijd geneigd zijn vanuit een bestaand probleem de Bijbel erbij te halen voor een oplossing. Wat ik aanreik is in die zin nieuw dat het helpt de Bijbel holistisch te lezen en zo de doelen, bediening en onderwerpen aangereikt te krijgen. Door hier regelmatig op te reflecteren blijf je bij de kern. Het is opvallend dat een groot deel van dit model door bedrijven wordt toegepast. Vaak heeft een bedrijf of organisatie een missie geformuleerd waar regelmatig op wordt gereflecteerd. Op kerkelijke gebied denk ik dat de gemeentes op andere continenten groeien, omdat zij de Bijbel meer holistisch lezen en toepassen dan wij in het Westen. Het past aanvankelijk niet zo in onze cultuur. Wij zijn gewend om te vertrekken vanuit een bepaalde orde, vanuit dat wat we gewend zijn. Daardoor zijn veel taken van elkaar gescheiden die feitelijk onlosmakelijk verbonden zijn. In gesprekken over zending gaat het vaak over de juiste balans tussen evangelieverkondiging en praktische handreikingen doen, er is dus een scheiding ontstaan tussen Woord en daad. Maar in God zelf ontdek je dat Woord en daad helemaal niet gescheiden zijn. Hij is vrede en Hij geeft vrede, Hij roept ons op vol vrede te zijn en vrede te stichten. 

Dr. André Jansen (1964): Getrouwd met Hannelie, vader van vier kinderen en twee schoonzoons.Predikant van de samenwerkingsgemeente CGKV in Woerden. Promoveerde in oktober 2015 in Potchefstroom (Zuid-Afrika) op: ’n Holistisch perspectief op de Missio Dei: een evaluatie van het zendingswerk van de CGK in KwaNdebele, Zuid-Afrika.